„Ludzie z marginesu społecznego, złodzieje i nieroby, nałogowi alkoholicy i analfabeci”. To oni budowali „władzę ludową”

Czesław Czaplicki (ps. „Ryś”) był świadkiem „wyzwolenia” ziem polskich przez Armię Czerwoną. W swoich wspomnieniach opisał początki tworzenia się tzw. władzy ludowej na północnym Mazowszu.

Sowieci wkroczyli na teren powiatu przasnyskiego w styczniu 1945 roku. Propaganda nachalnie informowała o władzy ludowej z Edwardem Osóbką-Morawskim (premierem Rządu Tymczasowego) i Bolesławem Bierutem (prezydentem Krajowej Rady Narodowej) na czele. Ludność odnosiła się do tego nieufnie. Po upadku powstania warszawskiego doszło również do rozwiązania Armii Krajowej:

Podziemie w zasadzie przestało działać (…). Ukrywający się wychodzą z lasu i różnych zakonspirowanych kryjówek i wracają (z bronią) do swoich domów – wspominał Czesław Czaplicki.

Żołnierze sowieccy poczynali sobie kompletnie bezkarnie. Dochodziło do mordów, gwałtów i rabunków, często pod wpływem alkoholu. Wzbudzało to oburzenie wśród ludności polskiej. Sowieci od razu przystąpili do organizowania aparatu władzy. Ponieważ mało kto chciał współpracować z „sojusznikiem” (jak się prędko okazało, kolejnym okupantem), do współpracy wciągano najgorszy element:

Poziom i morale tych budowniczych były bardzo niskie. Większość z nich to ludzie z marginesu społecznego, złodzieje i nieroby, nałogowi alkoholicy i analfabeci. Tacy byli Sowietom najbardziej potrzebni i wygodni; nie muszą rozumieć, wystarczy, aby wiernie im służyli w niszczeniu polskości i w walce ze zbrojnym oporem narodu – opisywał Czaplicki.

W Przasnyszu powstał Komitet Powiatowy Polskiej Partii Robotniczej oraz Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa. Przystąpiono do parcelacji majątków ziemskich (o powierzchni większej niż 50 hektarów). Ich właściciele albo zginęli w czasie okupacji, albo zostali wywłaszczeni i wygnani przez rząd „ludowy”. W rzeczywistości faktyczną władzę sprawowała jednak Armia Czerwona i NKWD. Z Sowietami często współpracowali byli agenci Gestapo.

Źródło: Czesław Czaplicki, Poszukiwany listem gończym, wyd. 2, Wrocław 2004

 Artykuł powstałd dzieki pomocy Gminy Wrocław