Pułkownik Władysław Filipkowski – ostatni dowódca lwowskiej AK, podstępnie aresztowany przez Sowietów

Władysław Jakub Filipkowski urodził się 1 maja 1892 r. w Filipowie na Suwalszczyźnie. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. W latach młodzieńczych był członkiem Związku Strzeleckiego. Od 1 sierpnia 1914 r. służył w Legionach Polskich, kolejno jako dowódca działa, plutonu, oficer wywiadowczy oraz adiutant dywizjonu haubic w 1 pułku artylerii Legionów. Walczył w Karpatach, na Bukowinie i na Wołyniu. Od 5 listopada 1918 r. służył w Wojsku Polskim, był m.in. adiutantem Józefa Piłsudskiego, kierował Wydziałem II Sztabu Okręgu Generalnego Lwów. W 1926 r. poparł przewrót majowy.

We wrześniu 1939 r. Władysław Filipkowski w stopniu pułkownika dowodził piechotą 1 DP Legionów, a następnie grupą zaimprowizowaną z resztek kilku oddziałów. 29 września dowodził zwycięską walką uliczną w Janowie Lubelskim z Niemcami, po czym wycofał się w rejon Momot. 30 września w odwecie za doznaną klęskę Niemcy wymordowali cześć jego mieszkańców.

2 października 1939 r. zgrupowanie skapitulowało przed Sowietami. Filipkowski dostał się do niewoli sowieckiej, z której zbiegł we Lwowie. Następnie przedostał się do Warszawy, gdzie wstąpił do ZWZ. W konspiracji posługiwał się pseudonimami: „Cis”, „Janka”, „Orkan”, „Stach”. Od 1940 r. do lipca 1943 r. pełnił funkcję inspektora Komendy Głównej ZWZ/AK Obszaru Lwów, a 1 sierpnia 1943 r. został Komendantem Obszaru Lwów AK. Kierował Akcją „Burza” we Lwowie, w efekcie której żołnierze AK wraz z Sowietami wyparli Niemców z miasta.

Po „wyzwoleniu” Lwowa Władysław Filipkowski 31 lipca 1944 r. udał się samolotem do Żytomierza na rozmowy z gen. Michałem Rolą-Żymierskim, którego znał osobiście. Kontaktując się z Sowietami, Filipkowski podawał się za generała, na co wyraziła zgodę Komenda Główna AK. Ostatni jego rozkaz, wydany przed wyjazdem na rozmowy do Żytomierza brzmiał:

„O ile w ciągu kilku dni nie wrócę ze sztabem z Żytomierza, wszystkie struktury organizacyjne Obszaru schodzą do podziemia”.

Rozkaz zawierał szereg szczegółowych nakazów jak np. zachowania łączności radiowej z centralą, zachowanie czynnej struktury wywiadu, magazynów broni i wyposażenia technicznego.

W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r. członkowie delegacji AK zostali aresztowani przez Sowietów i przewiezieni do więzienia NKWD w Kijowie. W czasie trwających kilkanaście miesięcy (nieprzerwanie od 3 sierpnia 1944 r. do 3 stycznia 1946 r.) przesłuchań, prowadzonych przez NKWD m.in. w Kijowie i Charkowie, postawiono Filipkowskiemu zarzuty, m.in. wydanie rozkazu prowadzenia na terenie podległego mu Obszaru działalności szpiegowskiej i zbierania informacji wywiadowczych na tyłach Armii Czerwonej. W obozach przebywał do początku listopada 1947 r.

Po zwolnieniu z łagru wyjechał na Dolny Śląsk. Trafił do Pieńska koło Zgorzelca, gdzie podjął pracę na stanowisku dyrektora administracyjnego w tamtejszej hucie szkła.

Gen. Władysław Filipkowski – ostatni Komendant Obszaru Lwów AK zmarł w Pieńsku 17 kwietnia 1950 r. Dzięki staraniom byłych żołnierzy i pracowników Huty w Pieńsku oraz mieszkańcom Pieńska i okolic został pochowany na Powązkach w Warszawie. W 1994 r. pośmiertnie mianowano Filipkowskiego generałem brygady.

Kazimierz Wilk

Artykuł powstał dzięki pomocy Fundacji KGHM Polska Miedź