Nowogródczyzna

Niepowodzenie operacji "Ostra Brama" i rozbrojenie oddziałów Armii Krajowej pod Wilnem w lipcu 1944 roku było prawdziwym ciosem dla Nowogródzkiego Okręgu AK. Pod Wilnem znalazło się około 6 000 żołnierzy Okręgu "Nów". Znaczna część z nich została po rozbrojeniu wywieziona do Kaługi. Jak wynika z sowieckich raportów w wiele rejonów codziennie wjeżdżały grupy operacyjne NKWD z zadaniem dokonywania aresztowań i chwytania poborowych. W takich warunkach na terenie Nowogródczyzny dochodziło do ponownego odtwarzania polskiej pracy niepodległościowej pod nową sowiecką okupacją. Nowym p.o. Komendanta Okręgu mianowany został przez KG AK ppłk cc Maciej Kalenkiewicz "Kotwicz". Przystąpił do odtwarzania Komendy Okręgu i organizowania pracy struktur AK w terenie. Jednak już 21 sierpnia 1944 r. poległ wraz z 36 podkomendnymi wSurkontach, zaatakowany przez pododdziały 32 zmotoryzowanego pułku strzeleckiego Wojsk Wewnętrznych NKWD. Funckcję p.o. Komendanta Okręgu przejął wówczas dotychczasowy szef sztabu - kpt./mjr Stanisław Sędziak "Warta". Dopiero jemu udało się uformować oddział Nowogródek. 

W latach 1949-1953 na Nowogródczyźnie działały jeszcze małe grupki partyzanckie oraz pojedynczy partyzanci walczący na własną rękę z systemem komunistycznym. Najsłynniejszymi przedstawicielami tych ostatnich partyzantów Ziemi Nowogródzkiej byli Puchalski z Klukowicz i Hryniewicz "Bogdan" ze wsi Jodki. Hryniewicz zasłynął z likwidacji wielu funkcjonariuszy NKWD i ich współpracowników. Jego słynnym wyczynem było wystrzelanie zasadzki NKWD w sierpniu 1953 r. na drodze pod Berdówką (zabił 4 funkcjonariuszy NKWD, w tym kapitana). Wpadł w ręce Sowietów w wyniku zdrady jesienią 1953 r. (wywieziony do Grodna - zaginął bez śladu). Wraz z jego ujęciem gasnie polski zbrojny opór wobec władz ZSRR na Ziemi Nowogródzkiej.